Analiza i badanie wyników sprawdzianu szóstoklasistów z części humanistycznej z dnia 1 kwietnia 2014r. w Szkole Podstawowej nr 4 w Głogowie. Maria Ciosek
Badanie służy podniesieniu jakości pracy szkoły.
I WPROWADZENIE ? INFORMACJE OGÓLNE
Przepisy regulujące organizowanie i przeprowadzanie sprawdzianu szóstoklasisty zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2007r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 83, poz.562, z późn. zm.).
Sprawdzian w szóstej klasie odbył się 1 kwietnia 2014 roku.
Sprawdzian zwany kompetencyjnym lub ponadprzedmiotowym ma kontrolować wiedzę i umiejętności. Nauczyciele patrząc na wyniki sprawdzianu otrzymują konkretne informacje, na jakie tematy, czy umiejętności powinni zwrócić uwagę w pracy z uczniami.
W roku szkolnym 20014/2015 przeprowadzono ewaluację w Szkole Podstawowej nr 4 w Głogowie, której celem było zebranie informacji, czy w szkole analizuje się wyniki sprawdzianu i czy wdraża się wnioski z tych analiz oraz ustalenie, co należy doskonalić, aby poprawić jakość pracy szkoły i efekty kształcenia.
Zasadniczym obiektem badań prowadzonych w ramach ewaluacji były wyniki sprawdzianu zewnętrznego OKE.
II OPIS ARKUSZA STANDARDOWEGO
Struktura arkusza sprawdzającego umiejętności szóstoklasistów nie zmienia się zasadniczo od roku 2002, czyli od pierwszej edycji ogólnopolskiego sprawdzianu. Oceniane są w nim umiejętności przedmiotowe zapisane w standardach wymagań egzaminacyjnych.
Proporcje zadań przypisanych poszczególnym obszarom umiejętności są każdego roku takie same. W tegorocznym arkuszu, podobnie jak w ubiegłorocznym, można zauważyć tendencje do wyraźnego wyodrębnienia umiejętności matematycznych i polonistycznych. Czytanie i pisanie sprawdza kompetencje polonistyczne, a rozumowanie, korzystanie z informacji i wykorzystywanie wiedzy w praktyce kompetencje matematyczne.
Za poprawne wykonanie wszystkich zadań uczeń otrzymywał maksymalnie 40 punktów.
Sprawdzian trwał 60 minut, dla uczniów z dysfunkcjami mógł być przedłużony o 30 minut.
W Szkole Podstawowej nr 4 w Głogowie sprawdzian pisało 3 uczniów.
Uczniowie wykorzystywali arkusze: S-B1-142, SA1-142, S-A8-142. (bez dysleksji).
Test sprawdzał poziom osiągnięć uczniów w pięciu standardach:
1-czytanie,
2-pisanie,
3-rozumowanie,
4-korzystanie z informacji,
5-wykorzystywanie wiedzy w praktyce.
1-W zakresie czytania sprawdzano umiejętności:
-odczytywania tekstu popularnonaukowego,
-odczytywania tekstu literackiego.
2-W zakresie pisania sprawdzano umiejętności:
-pisania na temat zgodnie z celem, posługując się formą ogłoszenia,
-trafnego stosowania środków językowych,
-przestrzegania norm gramatycznych, ortograficznych i interpunkcyjnych.
III WYNIKI SPRAWDZIANU SZÓSTOKLASISTY W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 4 W GŁOGOWIE W LATACH 2005-2013 W ZESTAWIENIU Z WYNIKAMI UZYSKANYMI W MIEŚCIE GŁOGOWIE ORAZ WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM (na podstawie analizy raportów OKE) /tabela 4/:
IV POZIOM WYKONANIA ZADAŃ Z CZĘŚCI HUMANISTYCZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 4 W GŁOGOWIE
W wykresie uwzględniono wyniki ucznia przystępującego do sprawdzianu w drugim terminie.
V ANALIZA STANDARDU ? CZYTANIE (arkusz badania z dnia 1 kwietnia 2014r.)
Na podstawie średniego wyniku uzyskanego za zadania sprawdzające czytanie, można dojść do wniosku, że szóstoklasiści opanowali tę umiejętność w stopniu mało zadowalającym. Osiągnęli 3 punkty na możliwych 10. Szkoły w Głogowie otrzymały 7, 6 pkt, natomiast w województwie 7,8 pkt. Bieglejsi okazali się w czytaniu tekstu literackiego, niż tekstu popularnonaukowego.
Zrozumienie tekstu ,,Zaklęty dźwięk? sprawdzano za pomocą pięciu zadań zamkniętych. Dwa z nich wymagały zrozumienia wybranych elementów treści opisanych w środkowej części tekstu ? zidentyfikowania urządzenia nazwanego ,,mówiącym telegrafem? (zadanie nr 2) i rozpoznaniu technicznego odpowiednika błony bębenkowej (zadanie nr 3).
33% procent piszących rozpoznała, że ,,mówiący telegraf? to pierwszy telefon, ale były też odpowiedzi uznające, że to aparat słuchowy. Uczniowie, którzy przeczytali tekst powierzchownie, dali się zwieść słowu aparat i dokonali błędnego polaczenia wyrażeń aparat słuchowy i aparat telefoniczny. Podobnie było w przypadku 2 zadania ? nie wszyscy uczniowie rozpoznali w krążku blachy odpowiednika błony bębenkowej, bo wskazanie poprawnej odpowiedzi wymagało uważnego przeczytania dłuższego fragmentu tekstu zawierającego opis prototypu telefonu i przeprowadzenia prostego wnioskowania na podstawie opisu wyników eksperymentów z jego zastosowaniem.
O tym, że umiejętność precyzyjnego odczytania tekstu czasem przegrywa z czytaniem ,,intuicyjnym?, polegającym na powierzchownym zapoznaniu się z treścią, a następnie ? zastąpieniu niektórych informacji innymi ? własnymi (wynikającymi z potocznych skojarzeń lub wcześniejszych doświadczeń), niezgodnymi z tym, co podano w tekście, świadczą błędne odpowiedzi na pytanie o główną myśl utworu (0%). Było to najtrudniejsze pytanie w tekście.
Trudne okazały się również zadania wymagające zintegrowania kilku informacji rozrzuconej w tekście i wyciagnięciu na ich podstawie wniosków. Błędne informacje wprawdzie nawiązują do tekstu, ale są to przesłanki do zupełnie innych wniosków (zadnie 4).
Zadanie 5 polegało na wskazaniu cech bohatera tekstu. Każda z czterech zaproponowanych odpowiedzi zawierała dwie cechy, ale tylko w poprawnej obydwie były trafne. Rozwiązując zadanie, uczeń powinien był odszukać właściwe informacje w całym tekście, nazwać cechę charakteru, która ilustrują i porównać z zaproponowanymi odpowiedziami. Informacji podanych wprost, na podstawie których można scharakteryzować Bella, jest w tekście kilka:
- Chciał zbadać, w jaki sposób ludzkie ucho odbiera dźwięki ? ciekawość i dociekliwość
- Zabrał się ostro do nauki. Czytał dziesiątki książek, słuchał uważnie wskazówek specjalistów ? dociekliwość
- Bell powtarzał wiele razy wszystko od początku ? wytrwałość, upór, cierpliwość
- Wypróbowywał je wiele razy ? wytrwałość i upór
- Bellowi wydawało się, że minęła cała wieczność, zanim zebrał się na odwagę, aby powiedzieć do nadajnika ? nadmierna ostrożność, brak pewności siebie.
Informacje, wyszukane wybiórczo w tekście prowadza do błędnych konkluzji. Przekonał się o tym co trzeci szóstoklasista.
Nasuwa się zatem kilka wniosków:
Po pierwsze ? warto zadbać o częste wykorzystywanie tekstów nieliterackich do rozwijania kompetencji czytelniczych uczniów. Nic nie zastąpi literatury w kształtowaniu dziecięcej wyobraźni, wrażliwości i gustów, ale potrzebne są też inne teksty, aby uczyć logicznego myślenia, porządkowania wiedzy i świadomości języka jako narzędzia komunikacji.
Po drugie ? choć uczniowie bardzo dobrze radzą sobie ze znajdowaniem i odtwarzaniem poszczególnych informacji (zwłaszcza w krótkich fragmentach tekstu) oraz z prostym wnioskowaniem na podstawie wyraźnie zarysowanych przesłanek, to mają problemy z integrowaniem kilku informacji rozproszonych w tekście, rozumieniem intencji tekstu, formułowaniem głównej myśli lub przesłania.
Widocznie na lekcjach zbyt rzadko zadaje się jeszcze proste, ale niezwykle ważne dla zrozumienia tekstu pytania: O czym jest tekst?, Jaka jest jego główna myśl?, Jakie jest jego przesłanie?, W jakim celu został tekst napisany?
Po trzecie ? należy kształtować koncentrację i cierpliwość uczniów poprzez dobór ciekawych, dobrze napisanych tekstów popularnonaukowych. Wdrażać ich do aktywnego czytania, analizowania związków przyczynowo – skutkowych, wyciągania wniosków, analizowania struktury tekstu. Pokazywać, jakie są skutki poważnego, nieuważnego czytania tekstów (zwłaszcza informacyjnych). Ważne jest także nieustanne kształtowanie refleksji nad znaczeniem słów i wyrażeń oraz uświadamianie uczniom, dopiero co rozwijającym swój zasób leksykalny, jak istotna w komunikacji jest precyzja wypowiedzi.
VI ANALIZA STANDARDU ? PISANIE (arkusz badania z dnia 1 kwietnia 2014r.)
W zadaniu nr 25 szóstoklasiści musieli wykazać się umiejętnością napisania tekstu użytkowego ? ogłoszenia o organizowanej przez samorząd szkolny zbiórce książek i zabawek przeznaczonych na loterię ? oraz opowiadania zainspirowanego powiedzeniem co dwie głowy, to nie jedna, którego bohaterowie wspólnie znajdowali rozwiązanie jakiegoś problemu. Łącznie za napisanie obu tekstów można było otrzymać 10 punktów. Przeciętny wynik szóstoklasistów to zero punktów.
Funkcjonalny tekst użytkowy ? zaproszenie lub ogłoszenie ? powinien mieć precyzyjnie określony cel i zawierać informacje umożliwiające odbiorcy reakcję zgodną z intencja nadawcy.
Wydaje się, że uczniowie mogą wiedzieć, jakie są wyróżniki podstawowych tekstów użytkowych, jednakże nie wiążą ich z celem, któremu dany tekst ma służyć. Uczniowie odtwarzają wyuczone formuły, zapominając określić, co chcą jako autorzy tekstu uzyskać, jakiej oczekują reakcji odbiorców. Nie dostrzegają praktycznego aspektu tekstu użytkowego, więc pomijają istotne dla adresata informacje, pozwalające mu na podjęcie odpowiedniego działania.
W zadaniu nr 26 należało napisać opowiadanie, które powinno mieć następujące aspekty wypowiedzi: rozwinięcie tematu (treść), celowe stosowanie środków językowych służących funkcjonalności stylu oraz formułowanie wypowiedzi poprawnej pod względem językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym.
W sumie uczeń mógł uzyskać 8 punktów. Poziom wykonania tego zadania wyniósł 0,5 pkt.
( Głogów ? 5,3 pkt., województwo ? 5,6pkt.).
Treść i forma opowiadania były punktowane w zależności od osiągniętego przez piszącego poziomu.
Za realizację rozwinięta i urozmaiconą uczeń otrzymywał 3 punkty, za ogólnikowa i schematyczną ? 2 punkty, a za podjęcie tylko próby napisania opowiadania ? 1 punkt. Za spełnienie warunków zapisanych w kryterium stylu mógł uczeń otrzymać 1 punkt, w kryterium poprawności językowej ? 2 punkty, za ortografię i interpunkcję po jednym punkcie.
Kryteria poprawnościowe, w których brano pod uwagę liczbę popełnionych błędów, były uzależnione od długości pracy ? opowiadania dłuższe miały wyższy limit dopuszczalności błędów.
Spośród pięciu wymienionych aspektów najwyżej oceniano treść opowiadań ? za rozwinięcie tematu nasi uczniowie otrzymali 50% punktów możliwych do otrzymania.
Uczniowie naszej szkoły otrzymali zero punktów za:
– dobry styl wypowiedzi,
– poprawność językową,
– przestrzeganie reguł gramatycznych,
– poprawność ortograficzną,
– poprawność interpunkcyjną.
Jeden uczeń albo nie podjął się próby napisania wypracowania, lub napisał nie na temat.
Komentarz:
Uczniowie posiadają ubogi zasób słownictwa, nie potrafią posługiwać się frazeologizmami. Najwięcej w opowiadaniach występuje błędów składniowych, a wśród nich najczęściej naruszaną regułą jest wyznaczanie granicy zdania. W pracach uczniów często występują też błędy leksykalne.
Przestrzeganie norm ortograficznych sprawdzane było 2 zadaniami: 25 i 26. W krótkim, zazwyczaj jednozdaniowym ogłoszeniu wymagano w pełni poprawnego zapisu. W dłuższej pracy pisemnej dopuszczano sporadyczne błędy : w opowiadaniu nieprzekraczającym 17 linijek tekstu uczeń mógł popełnić nie więcej, niż 2 błędy, a w[pracach obszerniejszych nie więcej niż 3 błędy.
Najczęściej naruszane zasady ortograficzne to:
- pisownia samogłosek nosowych ą, ę zwłaszcza w wygłosie oraz w formach czasu przeszłego(np.: stane, wymienie, odetchnęli),
- pisownia wyrazów z ó-u (np.: słóżba, jóż, wkórzony),
- pisownia wyrazów z ż-rz (np.: uwarza, jeżdżą),
- pisownia wyrażeń przyimkowych (np.: naszczęście, zczymś),
- pisownia nie z różnymi częściami mowy (np.: nie nadajesz, nie miły).
Komentarz:
Uczniowie nadal mają trudności w poprawnym stosowaniu zasad ortografii i interpunkcji.
W wypowiedziach pisemnych popełniają błędy nawet w wyrazach przepisanych z polecenia. Nagminnym błędem jest fonetyczny zapis wyrazów. Przyczyną tego zjawiska jest przypuszczalnie rozwój technologii komunikacyjnych. Szybciej się przecież pisze esemesy i maile, używając liter bez znaków diakrytycznych.
Najczęstsze błędy interpunkcyjne są konsekwencja nieznajomości, a nawet może braku świadomości budowy składniowej wypowiedzi. W pracach uczniów można również zauważyć cechy języka mówionego.
IX WNIOSKI DO DALSZEJ PRACY
1-Na lekcjach wszystkich przedmiotów doskonalić umiejętność czytania ze zrozumieniem oraz odczytywania sensu utworu.
2-Doskonalić umiejętność dokonywania analizy i interpretacji utworów literackich z uwzględnieniem funkcji użytych środków stylistycznych.
3- Zwrócić uwagę na dokładne czytanie poleceń, ponieważ wiele błędnych wypowiedzi wynika z niedokładnego czytania zadań.
4-Zwracać uwagę na właściwą interpretację danych.
X PROGRAM NAPRAWCZY – PROPOZYCJA
Kształcenie umiejętności, które okazały się dla uczniów bardzo trudne, trudne i umiarkowanie trudne , powinny być uwzględnione w programie naprawczym budowanym w szkole.
Do programu naprawczego proponuję:
1-Określenie przyczyn (zewnętrznych i wewnętrznych) opanowania umiejętności w stopniu niezadowalającym.
Uważam, że najważniejszym, głównym czynnikiem mającym wpływ na niekorzystne osiągnięcia edukacyjne uczniów jest praca w systemie klas łączonych.
2-Kształcenie umiejętności badanych podczas sprawdzianu na lekcjach różnych przedmiotów (propozycja do rozwinięcia)
3-Propozycja do programu naprawczego w kategoriach sprawiających uczniom najwięcej kłopotów ? doświadczenia z analizy sprawdzianów na przestrzeni lat 2005-2014.
Doświadczenia ze wszystkich dotychczasowych sprawdzianów przekonują o tym, że sprawdzian uczniów szkoły podstawowej należy rozpatrywać kompleksowo, biorąc pod uwagę wszystkie standardy (czytanie, pisanie, rozumowanie, korzystanie z informacji i wykorzystanie wiedzy w praktyce), ponieważ tylko wspólne działania, wszystkich uczących, na wszystkich lekcjach są w stanie rozwinąć umiejętności uczniów.
Kolejnym niepokojącym problemem, który ujawnia się w analizach sporządzanych corocznie ewaluacji jest świadomość piszących opierająca się na przekonaniu, że wystarczy samo uczestnictwo i traktowanie tej formy sprawdzania wiadomości jak kartkówki, którą następnego dna można poprawić. Do tego dochodzą niewysokie ambicje uczniów, niechęć do podejmowania wysiłku umysłowego, minimalizowanie problemu, szybka rezygnacja i ogólne zniechęcenie. Czasami ujawniają się też inne czynniki, między innymi niewłaściwie rozumiana solidarność oraz przejawy drugiego życia w zakładach poprawczych.
Należy również wziąć pod uwagę wzrost wymagań sprawdzianu, podniesienie trudności na przestrzeni lat, pomimo zgodności z podstawą programową. To może powodować zwiększające się dysproporcje i obniżanie poziomu sprawdzianu naszych uczniów posiadających często wieloletnie opóźnienia i braki edukacyjne, a zwłaszcza dysfunkcje.
Podobnie, jak w ubiegłych latach, najwięcej trudności sprawia uczniom opanowanie umiejętności z kategorii: rozumowanie,
korzystanie z informacji, wykorzystywanie wiedzy w praktyce, pisanie.
Mimo wysiłków nauczycieli w tym kierunku i pracy nad doświadczeniami i wskazaniami ewaluacyjnymi z poprzednich lat, nadal występują podobne problemy we wskazanych obszarach. Koniecznym wydaje się, wzorem lat ubiegłych, ponowienie wskazań do programu naprawczego we wszystkich kategoriach.
a)-Przykładowe przesłanki do programu naprawczego w kategorii rozumowanie, wykorzystywanie wiedzy w praktyce, korzystanie z informacji
znajdują się w części matematyczno-przyrodniczej.
b)-Przykładowe przesłanki do programu naprawczego w kategorii pisanie:
- Chcąc doskonalić umiejętności z zakresu poprawności językowej, ortograficznej i interpunkcyjnej, należy sprawdzać klasówki, zeszyty, zadania internatowe; przy czym określić minimalna liczbę i rodzaj prac sprawdzanych i ocenianych przez nauczyciela (raz w miesiącu, semestrze, roku), opatrzonych komentarzem. Zwracać uwagę na samodzielność prac i promować ich indywidualność.
- Pozytywnie sprawdza się i wpływa na jakość poprawności ortograficznej organizowanie konkursów (również z nagrodami) oraz uczestnictwo w Wielkim Głogowskim Dyktandzie Ortograficznym.
- Doskonalić umiejętność dokonywania analizy i interpretacji utworów literackich z uwzględnieniem funkcji użytych środków stylistycznych. Zwracać uwagę na utrzymanie dużej ilości różnych form wypowiedzi pisemnych ze szczególną dbałością o poprawność stylu, języka oraz gramatyczną, ortograficzną i interpunkcyjną.
- Podczas lekcji wszystkich przedmiotów powinno wymagać się udzielania odpowiedzi ,,pełnych?, zawierających argumentację, komentarz, opinię, właściwą terminologię. Ćwiczyć umiejętność czytania na wszystkich przedmiotach oraz na zajęciach pozalekcyjnych, zachęcać do czytelnictwa.
- Zwracać uwagę na rozumienie przez uczniów treści poleceń.
Nauczyciele po przeprowadzeniu analiz na podstawie nauczanych przedmiotów mogą ustalić konkretne ponad- i międzyprzedmiotowe propozycje do planu naprawczego.
Do podniesienia sprawności pisania mogą również przyczynić się konkursy literackie oraz językowe np. ,,Nie taki język straszny? lub ,,Czy znasz swoje podręczniki?.
Można również, wykorzystując np. metodę zajęć warsztatowych, tworzyć zadania międzyprzedmiotowe na temat wcześniej ustalony np. pogoda, zakupy, wycieczka itp.
Dobrym rozwiązaniem może być układanie zadań w zespołach np. nauczyciel przyrody z matematykiem i nauczycielem techniki, polonista z historykiem i nauczycielem sztuki. Można wtedy w zadaniach łączyć umiejętności specyficzne dla różnych przedmiotów.
Dążąc do doskonalenia umiejętności uczniów, każdy nauczyciel powinien uwzględniać autoocenę, porównując prognozy dydaktyczne z faktami (chciałem nauczyć-nauczyłem).
Maria Ciosek